Marcelina Domagała
Przesłanki uwolnienia się członków zarządu od odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółek kapitałowych
Streszczenie
Instytucja odpowiedzialności podatkowej członków zarządu jest wykorzystywana w sytuacji, gdy spółka kapitałowa nie wykonuje ciążącego na niej zobowiązania podatkowego we właściwym terminie, a jej majątek nie pozwala podmiotowi uprawnionemu z tytułu podatku na uzyskanie zaspokojenia w toku prowadzonej egzekucji. Konstrukcja ta z jednej strony służy więc ochronie interesu fiskalnego Skarbu Państwa, a z drugiej wkracza w konstytucyjny zakres ochrony prawa własności. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługują przesłanki negatywne pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności. W znacznym stopniu są one związane z wywiązywaniem się przez członków zarządu z obowiązków sygnalizacyjnych nałożonych na nich przepisami upadłościowymi i restrukturyzacyjnymi. Zgodnie z treścią art. 116 § 1 pkt 1 lit. a O.p. członek zarządu spółki kapitałowej może bowiem uwolnić się od odpowiedzialności za jej zaległości podatkowe m.in. wówczas, gdy dowiedzie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, otwarto postępowanie restrukturyzacyjne bądź zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Z uwagi na fakt, że powyższe przesłanki nie powinny być wykazywane jedynie w oparciu o przepisy Ordynacji podatkowej, analizując je, uwzględniono szereg regulacji i instytucji znanych prawu upadłościowemu i prawu restrukturyzacyjnemu. Dodatkowo przytoczono również bogate orzecznictwo sądowoadministracyjne w tym zakresie. W dalszej kolejności przeanalizowano przesłankę braku winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 116 § 1 pkt 1 lit. b). Jest to jedyna spośród przesłanek uwolnienia się od odpowiedzialności o subiektywnym charakterze. Zważywszy na fakt, że pojęcie winy nie zostało zdefiniowane w przepisach podatkowych, odwołano się również do dorobku cywilistycznego. Wskazano również konkretne sytuacje, w których pomimo niezgłoszenia przedmiotowego wniosku, członek zarządu nie będzie ponosił odpowiedzialności podatkowej. Finalnie, przedstawiono przesłankę wskazania mienia spółki, z którego egzekucja może umożliwić zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części (art. 116 § 1 pkt 2 O.p.). Przeprowadzona w ten sposób analiza poszczególnych przesłanek negatywnych odpowiedzialności umożliwiła Autorce próbę skonstruowania postulatów ich nowelizacji i doprecyzowania, a także pozwoliła na dokonanie subiektywnej oceny obecnie obowiązujących regulacji.
Bibliografia
- Adamus R., Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa, Legalis 2016.
- Babiarz, Dauter B., Hauser R.M., i in., Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2017.
- Brzeziński B., Olesińska A., Zagadnienie odpowiedzialności w prawie podatkowym [w:] Odpowiedzialność i sankcje w prawie podatkowym, Toruń 2017.
- Dzwonkowski (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wyd. 7, Warszawa, Legalis 2018.
- Dźwigała G., Odpowiedzialność członka zarządu za błędy w wypełnianiu obowiązków podatkowych, Prawo i podatki 2006.
- Filipiak P., Prawo upadłościowe [w:] System Prawa Handlowego, Warszawa 2016, s. 694-698.
- Gill A., Charakter prawny domniemania doręczenia w kodeksie postępowania administracyjnego, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny 72, z. 4, 2010.
- Gromek M., Sierakowski B., Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe niewypłacalnej spółki kapitałowej, Monitor Prawa Bankowego 2015.
- Gurgul S., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa, Legalis 2018.
- Kaliński M., Odpowiedzialność odszkodowawcza – uwagi ogólne [w:] System Prawa Prywatnego, Warszawa 2014.
- Kubacki R., Zasady odpowiedzialności zarządców spółek kapitałowych, Państwo i Prawo 1998.
- Kwietko-Bębnowski M., Ordynacja podatkowa: 366 wyjaśnień i interpretacji, Warszawa 2013.
- Łajszczak S., Partyka-Opiela A., Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe, Monitor Prawniczy 2013.
- Mariański A., Karolak A., Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o. w świetle przepisów prawa handlowego i podatkowego, Warszawa 2004.
- Sadlik R., Warunki odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za nieopłacone składki, Monitor Prawa Pracy 2009.
- Zimmerman P., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Warszawa, Legalis 2016.
słowa kluczowe: odpowiedzialność podatkowa osób trzecich, członek zarządu, spółka kapitałowa, zaległość podatkowa